Zmieniające się warunki klimatyczne doprowadziły do rozprzestrzenienia się na obszarze Polski jeszcze mało znanego szkodnika buraka cukrowego - skośnika buraczaka (Scrobipalpa ocellatella). Gąsienice skośnika buraczaka powodują straty ilościowe i jakościowe w plonie korzeni, a największe uszkodzenia widoczne są pod koniec okresu wegetacji. Infekcje wtórne są przyczyną zmniejszenia zawartości cukru w korzeniach, często o ponad 50%. Gatunek ten występuje w dużym nasileniu w pasie zachodniej części kraju, lokalnie pojawia się liczniej też w Polsce centralnej i północnej i, na razie jeszcze nielicznie, na wschodzie kraju.

Obecny sezon uprawowy jest wyjątkowo trudny dla produkcji roślinnej. Początek sezonu wegetacyjnego przyniósł suszę, a w związku z tym kłopoty ze wschodami posianych nasion. Z kolei obecne warunki pogodowe, a więc wysoka wilgotność powietrza, częste opady oraz ciepłe dni to idealne warunki do rozwoju wielu gatunków grzybów i organizmów grzybopodobnych patogenicznych dla roślin. Masowo na liściach ogórków uprawianych w gruncie i pod osłonami pojawia się obecnie w całej Polsce mączniak rzekomy dyniowatych (sprawca Pseudoperonospora cubensis).

W sezonach wegetacyjnych 2025 podczas monitoringu fitosanitarnego na terenie Polski kilkukrotnie wyizolowano bakterię Pantoea ananatis z liści i pędów pszenicy zwyczajnej (Triticum aestivum L.) oraz żyta zwyczajnego (Secale cereale L.). Próbki pochodziły z kilku regionów Polski (m.in. województwa wielkopolskie, kujawsko-pomorskie i dolnośląskie). 

Zbliżające się żniwa kończą bieżący sezon uprawy zbóż. Postępujący proces zasychania tkanek dojrzewających roślin uniemożliwia dalsze wykrywanie wirusów przy użyciu standardowych metod diagnostycznych, gdyż co warto przypomnieć, wirusy namnażają się jedynie w żywych tkankach roślin żywicielskich. Podsumowując tegoroczne obserwacje pól uprawnych zbóż oraz wyniki wykonanych laboratoryjnych analiz diagnostycznych stwierdzono niższą, w porównaniu do poprzedniego sezonu 2023/2024, presję ze strony chorób wirusowych.

SBR („Syndrome Basses Richesses”, syndrom niskiej zawartości cukru, syndrom nagłego zamierania buraka) to choroba buraków znana od ponad 20 lat, za której sprawcę uważa się proteobakterię ‘Candidatus Arsenophonus phytopathogenicus’ i jako patogen drugorzędny fitoplazmę 'Candidatus Phytoplasma solani' (16SrXII-A) (fitoplazma stolbur) (Mollicutes).

Grzyby należące do Pestalotiopsis zawsze były uważane za mało istotne lub jako wtórne patogeny truskawki. W wielu przypadkach izolowano je wraz z innymi sprawcami chorób, takimi jak Colletotrichum spp., (sprawcy antraknozy), Phytophthora spp. (sprawcy zgnilizny korony truskawki i skórzastej zgnilizny owoców) oraz Botrytis cinerea (sprawca szarej pleśni). Przez wiele lat w związku z tym nie stanowiły większego problemu w przemyśle truskawkowym, ale w ostatnim czasie sytuacja ta uległa diametralnej zmianie.

Wiosenne obserwacje polowe stanu fitopatologicznego upraw zbóż wskazują na niższe, w porównaniu do poprzedniego sezonu wegetacyjnego, nasilenie występowania podejrzanych objawów, które sugerowałyby możliwość infekcji wirusowych. Jednakże wyniki laboratoryjnych testów diagnostycznych zebranych próbek roślin potwierdziły obecność tych patogenów. 

Późnym latem i jesienią na niektórych drzewach jabłoni rosnących w kilku sadach produkcyjnych i doświadczalnych zlokalizowanych w województwie łódzkim obserwowano miotlastość pędów (proliferacja, „czarcie miotły”). Objawy takie mogą wskazywać na porażenie drzew przez fitoplazmę proliferacji jabłoni, ‘Candidatus Phytoplasma mali’.

Jesień – początek wzrostu roślin, to szczególny okres w sezonie wegetacyjnym, w którym należy odpowiednio zadbać o ochronę i prawidłowy rozwój młodych ozimin.

W uprawach pszenicy ozimej może pojawić się problem z występowaniem zgorzeli siewek, której sprawcami jest kompleks organizmów chorobotwórczych. Podobnie, jak w przypadku wielu innych patogenów, woda ułatwia rozprzestrzenianie się zarodników infekujących np. źdźbła czy liście zbóż ozimych. Infekcji sprzyjają silne i długotrwałe opady deszczu, powodujące nadmierne uwilgotnienie gleby i jej zaskorupienie. Wraz z falą powodziową zarodniki organizmów chorobotwórczych mogą rozprzestrzeniać się szybciej. Zgorzel siewek może być powodowana między innymi przez grzyby rodzaju Fusarium, które w późniejszym okresie są sprawcami również choroby podsuszkowej.

Powódź na południu Polski w okresie jesieni 2024 spowodowała ogromne zniszczenia i straty, których konsekwencje z pewnością będą wymagały czasu, pracy, energii i nakładów finansowych. Należy także pamiętać, że poza zabudowaniami, drogami, mostami, realne straty ponieśli także rolnicy. Część upraw będzie wymagała ponownych zasiewów (pszenica ozima, rzepak ozimy), wiele plantacji kukurydzy uległo całkowitemu zniszczeniu.

Główną przyczyną zamierania ogórków w obecnym sezonie jest mączniak rzekomy dyniowatych, wywoływany przez grzyba Pseudoperonospora cubensis, często mylony z kanciastą plamistością liści ogórka, powodowaną przez bakterię Pseudomonas syringae pv. lachrymans. Mączniaka rzekomego stwierdzono we wszystkich analizowanych próbkach ogórków z upraw polowych w całej Polsce.

W ostatnim czasie obserwujemy wzrost zagrożenia ze strony patogenów bakteryjnych, które pojawiają się na nowych roślinach żywicielskich. W 2024 roku na terenie województw wielkopolskiego, dolnośląskiego i podkarpackiego odnotowano przypadki występowania bakterii patogenicznych na roślinach, które dotychczas nie były ich gospodarzami.

Na plantacji wiesiołka dwuletniego (Oenothera biennis L.) zaobserwowano zmianę zabarwienia płatków kwiatowych. Naturalnie żółte płatki zaczęły przybierać barwę czerwoną. Takie objawy często świadczą o wystąpieniu porażenia septoriozą (spowodowaną przez grzyb Septoria sp.).

W roku 2024 przebadano rośliny buraka cukrowego pochodzące z województwa: wielkopolskiego, dolnośląskiego, pomorskiego oraz zachodnio-pomorskiego pod kątem obecności wirusów. Rośliny charakteryzowały się objawami w postaci żółknięcia liści, często rozpoczynającego się od szczytów i brzegów blaszek liściowych, deformacji powierzchni i mozaiki.

 W roku 2024 obserwowano wzmożoną obecność infekcji wirusowych w uprawach roślin strączkowych tj. grochu siewnego (Pisum sativum), łubinu białego (Lupinus albus), łubinu żółtego (Lupinus luteus), łubinu wąskolistnego (Lupinus angustifolius) oraz bobiku (Vicia faba L. ssp. minor). 

Stan fitosanitarny rzepaku w Polsce od okresu wczesnowiosennego w sezonie 2023-2024 można ocenić jako dość dobry. Wiosenne podtopienia i lokalne plantacje z gnijącymi roślinami nie zwiastowały obfitego plonu. Bardzo niestabilne warunki meteorologiczne w marcu i kwietniu sprawiły, że rzepak szybko się rozwijał i fazy rozwojowe określane w skali BBCH następowały dość szybko po sobie. Przyczyniło się to ograniczenia występowania w pewnych fazach chorób grzybowych, których nasilenie w okresie wiosennym było bardzo niskie.

Papryka roczna (Capsicum annuum L.) dojrzewa w sierpniu. Na niektórych uprawach zaobserwowano występowanie szarej pleśni, spowodowanej przez grzyb Botrytis cinerea.

Na plantacjach melisy lekarskiej w woj. wielkopolskim i dolnośląskim zaobserwowano występowanie mączniaka prawdziwego na liściach melisy lekarskiej.

Z prób pobranych z plantacji kolendry siewnej w woj. dolnośląskim wyizolowano bakterię Pseudomonas syringae. Jest to bakteria powodująca plamistość liści i pędów kolendry.

W okresie jesiennym i lutym otrzymywaliśmy informacje o wzmożonej aktywności gryzoni na plantacjach roślin ozimych z terenu Dolnego Śląska i Wielkopolski. Wśród gryzoni spotykanych na plantacjach zbóż i rzepaku przede wszystkim należy wymienić myszowate (Muridae) oraz nornikowate (Microtidae). Spośród kilku gatunków wyrządzających szkody o znaczeniu gospodarczym, najczęściej spotykanymi są mysz polna, mysz zaroślowa, nornik zwyczajny oraz karczownik ziemnowodny.

Na plantacji konopi włóknistych w woj. podkarpackim stwierdzono występowanie szarej pleśni łodygi konopi.

Niektóre plantacje melisy lekarskiej zostały porażone przez Sepotori melisae, patogen grzybowy powodujący plamistość melisy.

W sezonie 2024 dużym zagrożeniem dla upraw tytoniu w Polsce jest wirus Y ziemniaka (Potato virus Y, PVY). Jest to jeden z najbardziej groźnych wirusów, który powoduje brunatną nekrozę nerwów tytoniu. 

W okresie kwitnienia i dojrzewania rzepaku, przy dużej wilgotności, istnieje duże prawdopodobieństwo pojawienia się zgnilizny twardzikowej (Sclerotinia sclerotiorum). Choroba ta stanowi problem w wielu gatunkach roślin uprawnych (np. kapustowate, bobowate, psiankowate, słonecznik), w tym ma bardzo duże znaczenie w uprawie rzepaku.

Syndrom niskiej zawartości cukru – z angielskiego SBR (syndrome basses richesses) to choroba buraków znana od kilku lat, za której sprawcę uważa się bakterię ‘Candidatus Arsenophonus phytopathogenicus’. W tym przypadki określenie "SBR" jest bardzo adekwatne, ponieważ zawartość cukru jest znacznie zmniejszona (2-5% wartości bezwzględnej). 

Rhizoctonia solani to powszechny grzyb glebowy, który potrafi zaatakować wiele gatunków roślin uprawnych, zarówno pod okrywami, jak i w polu. Od początku obecnego sezonu wegetacyjnego monitoruje się większe niż w poprzednich latach nasilenie objawów chorobowych związanych z występowaniem patogenu.

Sprawcą czarnej zgnilizny korzeni jest grzyb Thielaviopsis basicola (synonim Chalara elegans). Podobnie jak w zeszłym roku, obserwuje się obecnie nasilone objawy chorobowe na plantacjach łubinu w całej Polsce.

Thielaviopsis basicola to sprawca czarnej zgnilizny korzeni także wielu roślin ozdobnych. Charakterystyczne czarno zabarwione końcówki korzeni w obecnym sezonie obserwowano na lawendzie, bratku i szałwii, ale choroba może wystąpić także m.in. na petunii, poinsecji i floksie.

Przeprowadzony wiosną monitoring upraw rzepaku pod kątem występowania wirusów pokazał, że pozostają one ciągle ogromnym zagrożeniem. Dzięki współpracy z firmą Limagrain Polska sp. z o. o. próbki rzepaku pobrano ze wszystkich województw w Polsce.

"Zapraszamy na wykład prof. dr hab. Nataszy Borodynko-Filas reprezentującej Klinikę Chorób Roślin i Bank Patogenów oraz Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy z Poznania. Wykład odbył się podczas konferencji nt. trendów i zagrożeń w uprawie warzyw pod osłonami, jaka odbyła się podczas targów TSW 2020 w Nadarzynie." Wywiad w podoslonami.pl

Piszą o nas w "Pod osłonami", chociaż tym razem w zupełnie innym charakterze :)

Fotorelacja

W dniach od 30 września do 3 października 2019 r. w Poznaniu odbywały się targi POLAGRA FOOD, które swoim patronatem objął Minister Rolnictwa, Jan Krzysztof Ardanowski.

Dnia 04.09.2019 roku w Instytucie Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu odbyło się XVIII Sympozjum Sekcji Wirusologicznej Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego.

W dniach 23-24 sierpnia br. w Nidzicy odbyły się XVI Krajowe Dni Ziemniaka zorganizowane przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin.

Nagroda AgroBioTop 

W dniach 06-07 lipca 2015 roku w Instytucie Ochrony Roślin-Państwowym Instytucie Badawczym w Poznaniu odbyły się warsztaty dla studentów: ,,Identyfikacja wirusów roślin-techniki proteomiczne i mikroskopii elektronowej". Warsztaty są przez nas organizowane cyklicznie i cieszą się rosnącą popularnością.

Zapraszamy do lektury naszego najnowszego artykułu o wirusach groźnych w uprawach cukiniii! W artykułe wiele ważnych informacji o bieżących zagrożeniach!

Serdecznie zapraszamy studentów kierunków przyrodniczych na warsztaty z zakresu dianostyki wirusów roślin i zastosowania technik mikroskopii elektronowej w badaniach!

Zapraszamy do lektury naszego najnowszego artykułu o różnych patotypach wirusa mozaiki pepino (Pepino mosaic virus), które pojawiają się w szklarniowej uprawie pomidora na terenie całego kraju.

Zachęcamy do lektury naszego najnowszego artykułu o występowaniu wirusa brązowej plamistości pomidora (Tomato spotted wilt virus) w uprawie pomidora i płynących z tego tytułu zagrożeniach.

Nasz najnowszy artykuł o różnych gatunkach występujących w uprawie pomidorów jest już dostępny!

Klinika Chorób Roślin to nie tylko działalność na rzecz praktyki, ale również kształcenie młodej kadry naukowej!