Bakterie na nowych żywicielach
26-08-2024
W ostatnim czasie obserwujemy wzrost zagrożenia ze strony patogenów bakteryjnych, które pojawiają się na nowych roślinach żywicielskich. W 2024 roku na terenie województw wielkopolskiego, dolnośląskiego i podkarpackiego odnotowano przypadki występowania bakterii patogenicznych na roślinach, które dotychczas nie były ich gospodarzami.
Nowe zagrożenia dla upraw:
• Groch (Pisum sp.), soja (Glycine sp.), dereń (Cornus sp.): wykryto obecność Pantoea agglomerans, bakterii powodującej choroby m.in. kukurydzy, gryki, sorga i cebuli.
• Soja: pojawiła się bakteria Pantoea ananatis, znana z atakowania innych roślin, ale po raz pierwszy wykryta na soi.
• Kukurydza (Zea mays): na plantacjach kukurydzy stwierdzono obecność Kosakonia cowanii, patogenu dotychczas znanego z porażania soi.
• Pomidor (Solanum lycopersicum): wykryto bakterię Enterobacter cloaceae subsp. dissolvens, dotąd nienotowaną na pomidorze, ale atakującą inne rośliny jak kukurydza, cebula czy ryż.
• Zatrwian (Limonium sp.): zidentyfikowano obecność Pseudomonas syringae, bakterii patogennej dla ponad stu gatunków roślin, ale nieobserwowanej wcześniej na zatrwianie.
Zmieniające się warunki klimatyczne i ryzyko chorób roślin
W związku z ocieplającym się klimatem, w warunkach zwiększonej wilgotności, istnieje rosnące ryzyko zmiany zakresu gospodarzy przez różne gatunki bakterii patogenicznych dla roślin uprawnych. Niektóre bakterie, które w normalnych warunkach są niegroźne, mogą stać się patogenami w sprzyjających warunkach środowiskowych, prowadząc do strat w plonach. W ostatnich latach obserwuje się występowanie patogenów bakteryjnych roślin wykrywanych na coraz to nowych roślinach żywicielskich. Jak dotąd są to jedynie przypadki pojedynczych ognisk chorobowych, jednakże w ciągle ocieplającym się klimacie i w warunkach zwiększonej wilgotności należy brać pod uwagę możliwość zmiany zakresu gospodarzy wielu gatunków bakterii patogenicznych dla roślin.
Bakteriami mogącymi potencjalnie porażać nowych żywicieli są gatunki wykazujące następujące cechy:
• zdolność zakażania wielu gatunków roślin-gospodarzy i wektorów, stanowiących często naturalny rezerwuar danego patogena w przyrodzie, co przekłada się na jego wzrost i utrzymanie wysokiej liczebności populacji w środowisku.
• występowanie w obrębie gatunku bakterii szczepów patogenicznych i niepatogenicznych dla roślin, których rozróżnienie jest często trudne lub niemożliwe przy pomocy testów innych niż testy patogeniczności.
• bliskie pokrewieństwo i podobieństwo morfologiczne do innych gatunków z tego samego rodzaju, występujących powszechnie w środowisku i niebędących patogenami roślin jednak mogących pozyskać zdolności chorobotwórcze na drodze koniugacji.
• powszechne występowanie bakterii w środowisku, np. w wodzie, glebie, na powierzchni roślin (epibionty), czy jako endobionty świadczące o ich zdolności do skutecznej konkurencji międzygatunkowej, umożliwiającej zdobywanie i zasiedlanie nowych niszy ekologicznych.
Wszystkie wymienione wyżej, nowo wykryte gatunki bakterii, posiadają opisane właściwości. Dlatego, można przyjąć, że występowanie wymienionych gatunków bakterii stwarza zagrożenie dla upraw roślin, ponieważ może znacząco utrudnić, lub wręcz uniemożliwić realne oszacowanie ryzyka fitosanitarnego, a w konsekwencji zastosowania odpowiedniego programu ochrony. Co gorsza objawy chorób powodowanych przez te bakterie nie są specyficzne i mogą być łatwo mylone z chorobami grzybowymi lub z objawami niedoborów pokarmowych czy działania niekorzystnych warunków środowiska.
Działania ochronne
Mając na uwadze powyższe zagrożenia, kluczowe jest podjęcie działań ochronnych:
- Monitorowanie upraw: regularnie sprawdzanie plantacji pod kątem objawów chorobowych, szczególnie na roślinach, które dotychczas były wolne od danych patogenów.
- Wczesne wykrywanie: wczesne wykrycie patogenów pozwala na skuteczniejsze zarządzanie chorobą i minimalizowanie strat.
- Rotacja upraw: przemyślana rotacja upraw może ograniczyć ryzyko rozprzestrzeniania się patogenów na nowe rośliny.
- Odpowiednie działania ochronne mogą znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób bakteryjnych i tym samym uchronić nasze uprawy przed poważnymi stratami.
