Wirusy porażające cukinię w Polsce

Monitoring upraw cukinii prowadzonych w latach w latach 2007-2014 przez pracowników Kliniki Chorób Roślin wykazał dominację trzech gatunków wirusów powodujących straty w jakości i ilości plonu: wirus mozaiki ogórka (Cucumber mosaic virus), wirus mozaiki arbuza (Watermelon mosaic virus) oraz wirus żółtej mozaiki cukinii (Zucchini yellow mosaic virus). Na plantacjach obserwowano różnego typu objawy na roślinach: mozaiki, zahamowanie wzrostu roślin, przewężenia wzdłuż nerwów, jak również na owocach w postaci przebarwień i pierścionków (Fot. 1).

Wirus mozaiki ogórka - Cucumber mosaic virus, CMV

CMV charakteryzuje się bardzo szerokim spektrum żywicieli (najszerszym spośród wszystkich znanych wirusów) i poraża ponad 1000 gatunków roślin. Infekcja CMV może być bezobjawowa (np. w przypadku lucerny), ale na większości porażanych roślin powoduje widoczne symptomy różniące się intensywnością. Do najpopularniejszych należą: chlorozy lub nekrozy liści i/lub owoców, mozaiki na liściach i/lub owocach, przejaśnienia nerwów, chropowatość liści i/lub owoców, zahamowanie wzrostu, zniekształcenie liści oraz obumieranie roślin. W Polsce stwierdzono dwa patotypy wirusa na cukinii: łagodne oraz nekrotyczne (Fot. 2).

Wirus mozaiki ogórka wykazuje wysoki stopień zróżnicowania biologicznego oraz genetycznego, co w połączeniu z niską specyficznością żywicielską sprawia, że stanowi duży problem w rolnictwie, powodując poważne straty w uprawach i obniżając jakość zbiorów. Stopień infekcji w danym sezonie jest ściśle związany z liczbą mszyc, które są wektorami CMV. Jeśli w okresie siewu – wiosną lub jesienią (w zależności od szerokości geograficznej) jest zimno i mokro to mszyc jest mniej i transmisja wirusa przez owady zachodzi rzadziej. Natomiast ciepła i sucha wiosna lub jesień powoduje masowe występowanie mszyc i efektywne przenoszenie wirusa. Więcej informacji o wirusie w najnowszym informatorze Dni Ogrodnika, strony 16-17. Zachęcamy do lektury! http://www.dni-ogrodnika.pl/informator/informator2015extra.pdf

Wirus żółtej mozaiki cukinii - Zucchini yellow mosaic virus, ZYMV

ZYMV powoduje znaczące straty zarówno ilościowe, jak i jakościowe plonu. Rośliny porażone przez ZYMV często wydają plon, który ze względu na niską jakość (zniekształcenia i przebarwienia) jest nieprzydatny do handlu (Fot. 3).

Zebrane izolaty wywoływały zróżnicowane objawy na roślinach cukinii przez łagodne mozaiki do silnych zniekształceń liści. Podobnie jak CMV, ZYMV jest przenoszony przez mszyce stąd też ich zwalczanie w znaczym stopniu przyczynia się do ograniczania występowania wirusa na plantacjach.

Wirus mozaiki arbuza - Watermelon mosaic virus, WMV

WMV to wirus, który do roku 2009 był głównie odnotowywany w basenie Morza Śródziemnego ze względu na panujące tam sprzyjające warunki klimatyczne. Obecnie jest on szeroko rozpowszechniony w uprawie cukinii w Polsce i z roku na rok odnotowywana jest rosnąca ilość porażeń. Izolaty WMV pozyskiwano przede wszystkim z liści z objawami silnej mozaiki i przewężenia liści (Fot. 4). WMV jest również przenoszony przez mszyce.

W Klinice Chorób Roślin opracowaliśmy skuteczne metody do diagnostyki wirusów porażających cukinię oparte na technikach biologii molekularnej i biotechnologii. Dla wirusa mozaiki ogórka stosujemy metodę akredytowaną.