KCHR - Klinika Chorób Roślin

Rhizoctonia solani

RHIZOCTONIA SOLANI

Choroby roślin powodowane przez R. solani mają znaczenie zarówno w rolnictwie, ogrodnictwie, jak i w leśnictwie na całym świecie. Grzyb został znaleziony na wielu roślinach, uprawianych zarówno pod okrywami jak i w polu, do których należą zboża, trawy, warzywa, kwiaty, rośliny ozdobne, drzewa leśne i owocowe. Ponadto może bytować w glebie jako saprotrof lub pozostawać w związkach mikoryzowych z orchideami.

Symptomy

Rhizoctonia solani jest grzybem glebowym, stąd uszkadza przede wszystkim podziemne części roślin (nasiona, kiełki, korzenie, bulwy; Fig. 1-6), ale może porażać także nadziemne części (łodygi, liście, strąki, owoce). Grzyb poprzez grzybnię i/lub skleroty może przedostawać się na owoce i liście stykające się z glebą bądź też na dalsze części roślin za pomocą rozbryzgujęcych się kropel wody. Najbardziej narażone na infekcje są młode, wolno rosnące rośliny. Rośliny szybko rosnące zwykle „umykają” patogenowi. Grzyb powoduje szereg chorób, takich jak zgnilizna korzeni (Fig. 3), zgorzel podstawy źdźbeł zbóż i pędów, zamieranie kiełków i łodyg, oraz zgorzel siewek, zarówno roślin zielnych, jak i drzew i krzewów. Zgorzel siewek, zwłaszcza motylkowatych i krzyżowych, należy do najpowszechniejszych chorób siewek, powodowanych przez R. solani, prowadzących do zamierania siewek. Wyróżnia się zgorzel przedwschodową i powschodową – obserwuje się zgniliznę kiełków i korzeni, przewężenie i zbrunatnienie szyjki korzeniowej oraz na końcu przewracanie się siewek (Fig. 1-2 i 4). Siewki, którym uda się przetrwać posiadają czerwono-brązowe patologiczne zmiany na korzeniach i łodygach. Patogen zdolny jest do wyrastania w postaci grzybni z porażonej siewki w kierunku sąsiednich zdrowych, powodując charakterystyczne placowe zamieranie siewek.

W Polsce za najbardziej niebezpieczną formę choroby uważa się rizoktoniozę ziemniaka. Objawia się ona zgnilizną kiełków, próchnieniem podstawy łodygi oraz tzw. ospowatością bulw (Fig. 6 i 7). Każda z tych postaci może stanowić kolejne etapy rozwoju choroby, badź też występować niezależnie. Najbardziej niebezpieczne jest porażonie kiełków, a na ich powierzchni pojawiają się brunatne powiększające się plamy i całe kiełki gniją. Roślina wytwarza słabsze i cieńsze tzw. kiełki wtórne (także mogą ulec porażeniu), co poprzez opóźnienie i osłabienie wschodu roślin obniża plony ziemniaka.

W przypadku buraka cukrowego Rhozoctonia solani prowadzi do powstania tzw. brunatnej zgnilizny pojawiającej się na plantacjach placowo już w czerwcu i lipcu. Początkowo obserwuje się więdnięcie roślin i żółknięcie liści, które później całkowicie obumierają. Na powierzchni korzenia pojawiają się brunatne plamy sięgające w głąb tkanki. W początkowym okresie wzrostu buraka grzyb atakuje kiełki i siewki (zgorzel siewek), a w późniejszym okresie wegetacji powierzchnię korzenia (brunatna zgnilizna). Grzyb stopniowo przenika do środka korzenia powodując jego gnicie, aż do całkowitego zniszczenia rośliny. W warunkach sprzyjających rozwojowi choroby, przy odpowiednio wczesnym porażeniu, rośliny zamierają. Brunatna zgnilizna może powodować zamieranie pojedynczych roślin na plantacjach lub kilku (kilkadziesiąt) roślin w niewielkich ogniskach.

Rośliny pomidora, podobnie jak buraka, zamierają po zaatakowaniu przez Rhozoctonia solani tylko przy wczesnej infekcji. Patogen poraża je głównie wiosną zaraz po posadzeniu, powodując gnicie korzeni i szyjki korzeniowej. Na szyjce korzeniowej zainfekowanych roślin (tuż pod powierzchnią gleby) tworzą się lekko wklęsłe, suche, brunatne plamy okalające podstawę łodygi. Ich brzegi są wyraźnie odgraniczone od zdrowej tkanki. Nad strefą porażenia na łodydze tworzą się liczne korzenie przybyszowe. Na starszych roślinach dolne liście żółkną i więdną, lecz rzadko zamierają. Przy dużej wilgotności porażone miejsca zasiedlane są dodatkowo przez bakterie lub Botrytis cinerea Pers., sprawcę szarej pleśni, co prowadzi do mokrej zgnilizny u podstawy łodygi.