Fusarium avenaceum

FUSARIUM AVENACEUM

Fusarium avenaceum występuje powszechnie na całym świecie, ale największe znaczenie odgrywa w krajach o klimacie umiarkowanym. Jest słabym patogenem, polifagiem porażającym ponad 160 gatunków roślin z całego szeregu rodzin: baldaszkowate, bobowate, dyniowate, goździkowate, herbatowate, iglaste, kapustowate, kozłkowate, liliowate, lnowate, morwowate, orzechowate, palmy, psiankowate, różowate, rutowate, trędownikowate, wawrzynkowate, wawrzynowate, wiesiołkowate, wierzbowate, wilczomleczowate, winoroślowate, wrzosowate, zatwarowate i złożone. W Polsce pozyskuje się tego patogena corocznie z wielu ekonomicznie ważnych upraw – ziarna, kłosów, źdźbeł, i korzeni zbóż (pszenicy, żyta, pszenżyta i owsa), kolb i łodyg kukurydzy, łubinu oraz bulw ziemniaka (Fig. 1-4). W niektórych sezonach wegetacyjnych był najczęściej izolowanym gatunkiem rodzaju Fusarium

Symptomy

F. avenaceum  jest składnikiem kompleksu sprawców fuzariozy kłosów zbóż wraz z F. culmorum, F. graminearum i F. poae, a także F. sporotrichioides i F. crookwellense . Uchodzi za patogena słabszego w porównaniu z innymi gatunkami, ale przy wystąpieniu na dużą skalę może powodować duże straty. O dominacji gatunku sprawczego decydują warunki abiotyczne, głównie termiczne; rozwojowi Fusarium avenaceum  sprzyja umiarkowana temperatura (10-25ºC) i wilgotniejsze okresy podczas wegetacji. To sprawia, że jest jednym z najczęściej izolowanych obok F. culmorum patogenów pszenicy, pszenżyta i żyta w Polsce. W sprzyjających warunkach choroba szybko rozprzestrzenia się poprzez zarodniki konidialne przenoszone z wiatrem i kroplami deszczu, a także z zakażoną nimi glebą i nasionami. Infekcja następuje po skiełkowaniu zarodnika, a najwyższą wrażliwość wykazują zboża podczas kwitnienia. Początkowo obserwujemy bielenie pojedynczych kłosków, później grzybnia przerasta osadkę kłosową i porażenie się rozprzestrzenia powodując bielenie nawet całych kłosów. Na dojrzewających zbożach porażony kłos pokrywa się różowym nalotem zarodników konidialnych (Fig. 2). Analogicznie Fusarium avenaceum powoduje czerwoną zgniliznę na kukurydzy.

Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni powodowana jest także przez szereg grzybów rodzaju Fusarium (w tym F. avenaceum) i może występować przez cały okres wegetacyjny. Istotne objawy stwierdza się, gdy ich źdźbła są jeszcze zielone (na krótko przed wykłoszeniem i po wykłoszeniu zbóż). U podstawy źdźbła, najczęściej między częścią korzeniową a pierwszym kolankiem, pojawiają się pojedyncze lub liczne plamy o nieregularnym kształcie, o barwie od jasnobrązowej do brunatno-czarnej. Nekrozy  czasem obejmują też część korzeniową. Na kolankach dojrzałych zbóż można obserwować różowawy nalot grzybni, co widoczne jest potem na słomie po zbiorach.

F. avenaceum (razem z F. solani) jest sprawcą fuzaryjnej zgorzeli łubinu. Porażona roślina brunatnieje i gnije, a po jej wyrwaniu korzenie pozostają w glebie. Przy wysokiej wilgotności w dolnej części łodygi można obserwować różowy nalot grzybni i zarodników konidialnych (Fig. 3 i 4).

W sprzyjających warunkach F. avenaceum może wywoływać przedwschodowe i powschodowe zgorzele siewek, powodując dotkliwe straty w uprawach.

Fig. 1. Wnętrze łodygi kukurydzy o zniszczonej strukturze porażonej przez F. avenaceum (M. Korbas)

Fig. 2. Fuzarioza kłosów

Fig. 3. Różowy nalot F. avenaceum na porażonej łodydze łubinu

Fig. 4. Objawy fuzaryjnej zgorzeli lubinu