Alternaria brassicicola

ALTERNARIA BRASSICICOLA

(Schweinitz) Wiltshire

Systematyka

Grzyby mitosporowe (anamorficzne) – Fungi Imperfecti

Grupa morfologiczna: Hyphomycetes

Rodzaj: Alternaria

Gatunek: Alternaria brassicicola (Schweinitz) Wiltshire

Synonimy:

Alternaria circinans (Berk. & Curtis) Bolle

Alternaria oleracea Milbraith

(w Index Fungorum wymienionych jest jeszcze 11 innych nazw)

Alternaria brassicicola jest patogenem porażającym ważne ekonomicznie gatunki roślin rodzaju Brassica, m.in. Brassica napus L., Brassica oleracea L., Brassica campestris L. oraz Brassica juncea L.

Chociaż nie jest znane stadium płciowe grzyba Alternaria brassicicola, Bock i in. (2005) sugerują, że genetyczna struktura badanych przez nich 5 populacji tego patogena może wskazywać na występowanie rekombinacji płciowej. Jako grzyby mitosporowe mogą one przetrwać na rozkładających się szczątkach roślin w postaci grzybni lub zarodników przez znaczny okres czasu bądź też w nasionach (Thomma 2003). Opisywany grzyb występuje na nasionach, m.in. B. campestris i B. napus (Yu 1992), a nawet w zarodku (Humperson-Jones 1992). Zainfekowane nasiona rzepaku ozimego uznaje się za główne źródło późniejszego wystąpienia czerni krzyżowych (Humperson-Jones 1989). Infekując główki kapusty oraz kalafiora potrafi rozprzestrzenić się znacznie podczas przechowywania i transportu (Kwaśna 1992). Izoluje się go powszechnie w wielu krajach Europy, Azji, Afryki, Oceanii, Ameryki Północnej oraz  Australii (Ellis 1971), w rejonach uprawy roślin kapustnych. Ponadto obserwowano, że A. brassicicola poraża także dzikie rośliny krzyżowe (w tym chwasty), co może stanowić źródło infekcji upraw (Bock i wsp. 2002).

Symptomy

Patogen ten czasem zachowuje się jak saprotrof lub jak słaby fakultatywny patogen. Razem z gatunkami Alternaria brassicae (Berk.), Alternaria raphani Groves oraz Alternaria alternata (Fr.) Keissler powoduje czerń krzyżowych (syn. alternarioza kapustowatych, czarna plamistość roślin krzyżowych). Młode rośliny i liście są mniej podatne na porażenie od starszych. W przypadku wystąpienia jako sprawcy tej choroby A. brassicicola objawami są sadzowatoczarne plamy, ciemniejsze i mniej regularne niż przy porażeniu przez A. brassicae (Humperson-Jones 1992). Wewnątrz plam występują czasem jasnozielone przebarwienia (Fig. 5), co związane jest z wytwarzaniem przez tego patogena cytokinin (Suri i Mandahar 1984).

A. brassicicola może powodować zgorzel siewek, porażając hypokotyl i liścienie. Na starszych roślinach objawy obserwuje się na pędach, liściach, kwiatach i łuszczynach. W tkankach roślin grzybnia przenika zazwyczaj bezpośrednio do tkanek (rzadziej przez aparaty szparkowe) i może rozprzestrzeniać się międzykomórkowo lub śródkomórkowo (Ellis 1971). Na młodych liściach plamki są zazwyczaj drobne, natomiast na starszych powiększają się – są wyraźnie odgraniczone, lekko zagłębione, wydłużone. Po pewnym czasie porażona tkanka zamiera, wykrusza się i powstają dziury. Na płatkach korony objawami są brunatne plamki (Kochman 1973).

Największe straty wynikają jednak z wystąpienia A. brassicicola na nasionach. Na chorych łuszczynach występują lekko zagłębione, ciemnobrunatne owalne lub podłużne nekrotyczne plamki, które przy silnym porażeniu ciemnieją i łączą się ze sobą aż do pokrycia całego organu. Zaatakowane tkanki zamierają i usychają, łuszczyny kurczą się, pękają a nasiona osypują, co prowadzi do znacznego obniżenia plonu (Wu i in. 1979). Jeśli silnemu porażeniu ulegają młode łuszczyny, nasiona nie wykształcają się wcale albo mają słabszą żywotność i gorzej kiełkują (Kochman 1973). Stwierdzono, że w zarażonych nasionach w trakcie przechowywania dochodzi do obniżenia zawartości tłuszczów i białka (Kumar i in. 1997).

Morfologia

Kolonie A. brassicicola są aksamitne, ciemne – od oliwkowo-brązowych do czarno-brązowych (Fig. 1 i 2). Zagłębiona w pożywce grzybnia posiada strzępki podzielone i rozgałęzione. Początkowo są one bezbarwne, a później nabywają koloru brązowego lub oliwkowo-brązowego (Ellis 1971). Konidiofory wytwarzane są pojedynczo lub w grupach (po 2-10). Mogą być rozgałęzione lub nie, proste lub faliste (czasem wygięte kolankowato), w kolorze jasnego lub średniego oliwkowego brązu. Dochodzą do 80 μm długości i 5-8 μm szerokości. Są gładkie i zazwyczaj lekko nabrzmiałe na szczycie (Ellis 1968, Yu 1992).

Konidia mogą być rozgałęzione, występują przeważnie w łańcuszkach liczących do 20 i więcej zarodników konidialnych (Fig. 3 i 4). Wyłaniają się z małych otworów znajdujących się w ścianie konidiofora. Są proste, prawie cylindryczne lub owalne, zazwyczaj bardzo regularne, symetryczne względem podłużnej osi. Zwężają się lekko ku wierzchołkowi. Komórka bazalna jest zaokrąglona, natomiast krótka blada komórka wierzchołkowa, spełniająca funkcje konidiofora, jest prostokątna lub stożkowa (Yu 1992). Posiadają od 1 do 11 (najczęściej mniej niż 6) przegród poprzecznych oraz zwykle kilka (do 6) przegród podłużnych, chociaż tych ostatnich brak u większości zarodników. Najczęściej są lekko przewężone w miejscu występowania przegród, jasne do ciemnego oliwkowego brązu, gładkie, ale z wiekiem mogą stać się brodawkowate. Ich długość waha się w granicach 18-130 μm, natomiast szerokość wynosi od  8 do 20 μm (w najszerszej części) (Ellis 1971).

Fig. 1. Czternastodniowa kultura A. brassicicola na pożywce PDA

Fig. 2. Spód czternastodniowej kultury A. brassicicola na pożywce PDA

Fig. 3. Zarodniki A. brassicicola

Fig. 4. Zarodniki A. brassicicola

Fig. 5. Plamy na liściu rzepaku spowodowane przez A. brassicicola