Wirusy porażające cukinię w Polsce

Monitoring upraw cukinii prowadzonych w latach w latach 2007-2014 przez pracowników Kliniki Chorób Roślin wykazał dominację trzech gatunków wirusów powodujących straty w jakości i ilości plonu: wirus mozaiki ogórka (Cucumber mosaic virus), wirus mozaiki arbuza (Watermelon mosaic virus) oraz wirus żółtej mozaiki cukinii (Zucchini yellow mosaic virus). Na plantacjach obserwowano różnego typu objawy na roślinach: mozaiki, zahamowanie wzrostu roślin, przewężenia wzdłuż nerwów, jak również na owocach w postaci przebarwień i pierścionków.

Fig. 1. Objawy na roślinach cukinii na polu. A - jasne przebarwienia na zielonych owocach, B - przewężenia wzdłuż nerwów C - zielone pierścionki na żółtych owocach, D - żółte przebarwienia, mozaiki liści.

Wirus mozaiki ogórka - Cucumber mosaic virus, CMV

CMV charakteryzuje się bardzo szerokim spektrum żywicieli (najszerszym spośród wszystkich znanych wirusów) i poraża ponad 1000 gatunków roślin. Infekcja CMV może być bezobjawowa (np. w przypadku lucerny), ale na większości porażanych roślin powoduje widoczne symptomy różniące się intensywnością. Do najpopularniejszych należą: chlorozy lub nekrozy liści i/lub owoców, mozaiki na liściach i/lub owocach, przejaśnienia nerwów, chropowatość liści i/lub owoców, zahamowanie wzrostu, zniekształcenie liści oraz obumieranie roślin. W Polsce stwierdzono dwa patotypy wirusa na cukinii: łagodne oraz nekrotyczne (Fig. 2).

Fig.2. Cukinia porażona CMV, z prawej - izolat nekrotyczny, z lewej - izolat łagodny.

Wirus mozaiki ogórka wykazuje wysoki stopień zróżnicowania biologicznego oraz genetycznego, co w połączeniu z niską specyficznością żywicielską sprawia, że stanowi duży problem w rolnictwie, powodując poważne straty w uprawach i obniżając jakość zbiorów. Stopień infekcji w danym sezonie jest ściśle związany z liczbą mszyc, które są wektorami CMV. Jeśli w okresie siewu – wiosną lub jesienią (w zależności od szerokości geograficznej) jest zimno i mokro to mszyc jest mniej i transmisja wirusa przez owady zachodzi rzadziej. Natomiast ciepła i sucha wiosna lub jesień powoduje masowe występowanie mszyc i efektywne przenoszenie wirusa. Więcej informacji o wirusie w najnowszym informatorze Dni Ogrodnika, strony 16-17. Zachęcamy do lektury! http://www.dni-ogrodnika.pl/informator/informator2015extra.pdf

Wirus żółtej mozaiki cukinii - Zucchini yellow mosaic virus, ZYMV

ZYMV powoduje znaczące straty zarówno ilościowe, jak i jakościowe plonu. Rośliny porażone przez ZYMV często wydają plon, który ze względu na niską jakość (zniekształcenia i przebarwienia) jest nieprzydatny do handlu (Fig. 3).

Fig.3. Żółte owoce cukinii porażone przez ZYMV - prawa strona. Zdrowy owoc cukinii - lewa strona

Zebrane izolaty wywoływały zróżnicowane objawy na roślinach cukinii przez łagodne mozaiki do silnych zniekształceń liści. Podobnie jak CMV, ZYMV jest przenoszony przez mszyce stąd też ich zwalczanie w znaczym stopniu przyczynia się do ograniczania występowania wirusa na plantacjach.

Wirus mozaiki arbuza - Watermelon mosaic virus, WMV

WMV to wirus, który do roku 2009 był głównie odnotowywany w basenie Morza Śródziemnego ze względu na panujące tam sprzyjające warunki klimatyczne. Obecnie jest on szeroko rozpowszechniony w uprawie cukinii w Polsce i z roku na rok odnotowywana jest rosnąca ilość porażeń. Izolaty WMV pozyskiwano przede wszystkim z liści z objawami silnej mozaiki i przewężenia liści (Fig. 4). WMV jest również przenoszony przez mszyce.

Fig. 4. Rośliny z symptomami mozaiki porażone WMV.

W Klinice Chorób Roślin opracowaliśmy skuteczne metody do diagnostyki wirusów porażających cukinię oparte na technikach biologii molekularnej i biotechnologii. Dla wirusa mozaiki ogórka stosujemy metodę akredytowaną.